GÖKHAN TUZLADAN
Edirne Kahveciler Odası Başkanı Hakan Gönay, ÇAYKUR tarafından çaya yapılan zammı "Çaylar benden denirdi artık şu an o tarih oldu" diye değerlendirdi. Gönay, esnafın maliyetleri düşürmek için çare aradığını, vatandaşların çay ısmarlamamak için kalabalık masalara oturmadığını belirtti. Ayakkabı tamirciliği yapan esnaf Halit Erdem, çay keyiflerinin kaçtığını belirterek, önceden müşteriye çay ikram ettiğini şimdi ise müşterilerinin kendilerine çay ısmarlamasını beklediklerini söyledi.
ÇAYKUR’un çaya ortalama yüzde 43 oranında zam yapması, esnafı etkiledi. Fiyatların sadece kağıt üzerinde kaldığını, birçok esnafın tarifeyi uygulayamadığını belirten Edirne Kahveciler Odası Başkanı Hakan Gönay, çayın kilogram fiyatının yüzde 40- 45 oranında artığını, 50 lira olan çayın şu an 70 lira olduğunu kaydetti.
"İŞ ÇIĞRINDAN ÇIKTI"
İlerleyen günlerde çaya bir zam daha yansıyacağını belirten Edirne Kahveciler Odası Başkanı Hakan Gönay, şunları söyledi:
"Toptancıyla görüştüm aybaşında 85 lira olacağını söyledi, yani bu da yüzde 90 gibi bir zamma tekabül eder. Zor durumda olan esnafımız daha da zor bir yaşam içine girmeye başladı. Çalışanlarını işten çıkarmak zorunda kaldı, kendi işinin başına geçti. Şekere de yüzde 15-20 zam geldi. Geçen yıl 33 liraya aldığımız sargılı 5 kiloluk şeker şu an da 200 lira. Bunun neresini uygulayacaksın hangi fiyat farkıyla bunu gidereceksin, nasıl yapacaksın, iş çığırından çıktı. Esnaf ne yapacağını şaşırdı. Fiyat uygulamalarında zorluk çekiyoruz. 3 kademeli fiyat oluştu. Dar gelirli bölgelerde 2 lira, biraz daha işlek olan yerlerde 2,5, merkezi yerlerde 3 lira.. Ben 4 yıldır başkanım böyle bir şeyle ilk defa karşılaşıyorum. Uygulamada çok büyük zorluklar var. Bu da esnafın cebinin boş olmasından kaynaklı. Esnaf diyor ki ‘ben evime ekmek götüreyim bugünü kurtarayım yeterli’ diyor. Mesele gerçekten el atılması gereken bir mesele. Üstelik Edirne, turizm bakımından yoğun olan esnafı hareketli bir il.
"GÜNDE 1 KAHVE SATILMIYOR"
Şu an da 3 lira diye güncelledik. Şu an da uygulayan 10 nokta Edirne’de. Yani 400 tane mekanın içinde 10 tane mekan. O da çok işlek yerlerde kiraları yüksek olan yeni yerleşimde, merkezde yani çok az nokta da 3 lira var. 2,5 lirayı zorladık bayramdan önce 2,5 lirayı geçmekte Binevler’de, Kıyık’ta muvaffak olduk, diğer bölgelerde uygulayamıyoruz. Çünkü karşımızdaki müşterimiz sabit gelirli onların gelirleri artmadı ki nasıl uygulayacaksın. Adam zaten içtiği çayın parasını zor veriyor. 34 yıldır esnafım ve 1996 yılında yaşanan devalüasyon döneminde bile bu kadar sıkıntı yaşamadık. Şu an gerçekten çok zor durumdayız sadece iş yerlerimizde hiç olduk. Kahve şu anda 10 lira, 7 liraydı. Fakat 10 lira uygulaması çoğu yerde yok. Zaten sembolik olarak kaldı. Mesela bizim mekanda ayda en fazla 20 tane kahve satılır yani günde 1 tane satılmıyor. O iş lüks oldu."
"BUNLAR DAHA KOLAY GÜNLER"
"Çaylar benden" ifadesinin artık tarih olduğuna dikkat çeken Gönay, kahvelerde çay ısmarlamanın lüks olduğunu, müşterinin yalnız oturmayı tercih ettiğini kaydetti. Gönay,konuşmasını şöyle sürdürdü:
"Çaylar benden denirdi artık şu an o tarih oldu. Şimdi ilk önce geldiğinde müşteri yalnız olan boş bir masaya oturuyor, bir çay söylüyor. Çayını içtikten sonra arkadaş grubuna katılıyor. Şimdi artık bunu yadırgamıyoruz, şartlara uymak zorunda kaldık. Mecburen hesabını yapmak zorunda ki bu daha kolay günler. Temmuz ayından sonra daha yüksek zamlarla karşılaşabiliriz. Bu yüzde 200 lira varan zamları fiyat arttırmadan karşılamamız mümkün değil. Sonuna kadar direneceğiz. Esnaf olarak hizmetimizden taviz vermeyeceğiz. Bazı esnaf kardeşlerimiz sargılı şekerden normal açık şekere geçmeye başladı. Çünkü maliyetler gerçekten çok yüksek yani 1 yıl önce 33 liraya aldığımız şeker bugün 200 lira olabilir mi? Neyin kıyaslamasını yapacağız? Esnaf gerçekten para kazanmıyor. Böyle durum olmaz. Mecburen çare arıyoruz. Ya fiyat arttırıp müşteri kaybedeceksin ya da başka açık şekere yöneleceksin. Kesme şekerin kilosu 200 TL. 405 adet var ve tek şeker birim olarak 50 kuruşa geliyor. Yani iki şekerli içerse adam zaten 1 lirası şeker maliyeti. Yani sen şimdi 2 liraya çay verdiğini düşün bunun işçiliği yok mu? Enerji gideri yok mu? İşçi masrafı yok mu? Gerçekten esnaf olarak çok zor duruma düştük. Bu fiyat artışını sabit duruma getirip esnaf da yolunu bir an önce çizmek istiyor. Yani birinin dur demesi gerekiyor."
"MÜŞTERİLERİN ÇAY ISMALAMASINI BEKLİYORUZ"
Ayakkabı tamircisi olan esnaf Halit Erdem ise gelen zamlardan dolayı çay keyiflerinin kaçtığını belirterek, önceden müşterisine çay ikram ettiklerini ama son gelen zamlar sonrasında müşterilerinin kendilerine çay ısmarlamasını beklediklerini söyledi.
Kahveci esnafı Murat Demir ise tabak, bardak ve çay maliyetinin 17 TL, bir bardak çay maliyetinin 2,5 TL olduğunu ifade ederek, "Şekerin tanesi 50 kuruş. 2 adet şeker 1 TL, şu an maliyetlere yetişemiyoruz. Sadece çay değil. Bunun yanında doğalgaz, su, vergi, dükkan kirası var. Sattığımız çayı 2.5 TL’ye kurtaramıyoruz. En son gelen zamlarla maliyeti kafa kafaya. Ismarlama dönemi zaten bitti. Fazla kalabalık olduğunda masaya gitmiyorlar" dedi.