Uluslararası Af Örgütü, aşı geliştiren altı şirketin aşı teknolojisini paylaşmayı reddettiğini, yoksul ülkelere aşı ulaştırmaya öncelik vermediğini açıkladı. Örgütün raporuna göre, tüm dünyada uygulanan 5 milyar 760 milyon dozdan yüzde 0,3'ü düşük gelirli ülkelere, yüzde 79’undan fazlası üst-orta ve yüksek gelirli ülkelere gönderildi. Uluslararası Af Örgütü, “Çift Doz Eşitsizlik: İlaç Şirketleri ve Covıd-19 Aşı Krizi” başlıklı bugün yayımladığı yeni raporunda, Covid-19 aşısı dağıtımının idaresini elinde bulunduran altı şirketi (AstraZeneca, BioNTech SE, Johnson & Johnson, Moderna, Novavax, Pfizer); insan hakları politikasını, aşı fiyatlandırma sistemini, fikri mülkiyet, bilgi ve teknoloji paylaşımındaki sicilini, mevcut aşı dozlarının adil paylaşım çerçevesini ve şeffaflığını inceledi. Af Örgütü fikri mülkiyet haklarından feragat etmeyi ve aşı teknolojisini paylaşmayı reddeden bu şirketlerin yoksul ülkelere aşı ulaştırmaya öncelik vermediğini belirtti. Raporda, aşı geliştiren şirketlerin birçoğunun milyarlarca dolarlık devlet fonu ve ön siparişler aldığı halde fikri mülkiyeti tekeline aldığını, teknoloji transferini engellediği ve aşıların küresel çapta üretimini artıracak uygulamalara karşı devletlerle yoğun lobi faaliyetleri yürüttüğüne ve yoksul ülkelere aşı ulaştırmaya öncelik vermediğine yer verildi. Rapora göre; varlıklı ülkelerde yüzde 55’i aşılanırken, düşük gelirli ülkelerde yaşayan insanların yüzde 1’inden azı tam aşılandı. AstraZeneca, BioNTech, Johnson & Johnson, Moderna, Novavax ve Pfizer küresel aşı arzını artıracak girişimlerde yer almayı reddederken, BioNTech, Moderna ve Pfizer’in 2022 sonu itibariyle 130 milyar dolar kazanacağı ifade edildi. Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri Agnès Callamard konu hakkındaki açıklamasında, şu değerlendirmeleri yaptı: “Aşıları bu denli hızla bulan bu şirketlere kahramanlar diye seslenmenin zamanı gelmiş olmalıydı. Ama onun yerine, onlar açısından utanç verici bizim açımızdansa kaygı verici bir şekilde, büyük ilaç şirketlerinin bilgi transferini kasten engellemesi ve varlıklı ülkelerle iş çevirmesi, çok sayıda insan için öngörülebilir ve düpedüz yıkıcı bir aşı kıtlığına zemin hazırladı. Bu durum Latin Amerika, Afrika ve Asya’nın belirli bölgelerini yeni krizlere sokuyor, zayıflamış sağlık sistemlerini çöküşün eşiğine getiriyor ve her hafta on binlerce önlenebilir ölüme yol açıyor. Düşük gelirli ülkelerin birçoğunda sağlık çalışanları ve risk altındaki kişiler bile aşılanmadı. Bir yanda bu devasa eşitsizlikler yaşanırken, diğer yanda BioNTech, Moderna ve Pfizer 2022 sonunda toplam 130 milyar Amerikan Doları kazanmış olmayı planlıyor. Kâr hiçbir koşulda insan hayatından önce gelmemelidir.” Raporda, tüm dünyada uygulanan 5 milyar 760 milyon dozdan yüzde 0,3 gibi cüzi bir miktarı düşük gelirli ülkelere gönderilirken, yüzde 79’undan fazlası üst-orta ve yüksek gelirli ülkelere gönderildiği bildirildi. Raporda, ayrıca; şu tespitler yapıldı: “Pfizer ve BioNTech bugüne kadar yalnızca İsveç’e, düşük gelirli diğer ülkelerin toplamına verdiğinden dokuz kat daha fazla aşı verdi. İki şirketin 2022 sonu itibariyle 86 milyar doların üzerinde kâr edeceği belirtildi. Bugüne kadar düşük gelirli hiçbir ülkeye bir tek doz bile aşı göndermeyen Moderna ise ürettiği aşıların sadece yüzde 12’sini düşük-orta gelirli ülkelere verdi. 2022 sonu itibariyle 47 milyar doların üzerinde kâr etmeye hazırlandığı ifade edildi. Dünyanın tek doz uygulanan tek aşısını geliştiren Johnson & Johnson 2022’ye kadar COVAX ve Afrika Birliği’ne taahhüt ettiği aşıların büyük çoğunluğunu teslim edemeyeceği vurgulandı. Şirketin aynı zamanda milyonlarca doz daha üretmeyi teklif eden Kanadalı bir üreticiye ruhsat vermeyi reddettiğine dair bilgiye de yer verildi. En çok aşıyı düşük gelirli ülkelere gönderen Astrazeneca’nın aşıları maliyetine sattığı belirtildi. Novavax aşısının ise henüz kullanım onayı almadığı; şirketin mevcut durumda üretiminin üçte ikisini COVAX’a sağlamayı planlandığı belirtildi.” Uluslararası Af Örgütü beş şirketle yazılı iletişim kurduğunu; AstraZeneca, Moderna, Pfizer, BioNTech ve Johnson & Johnson şirketlerinin, düşük gelirli ülkelerde adil ve hakkaniyete uygun dağıtımın hayati önem taşıdığını kabul ettiğini belirtti. Raporda, çok daha az kurumsal bilgi açıkladığı gerekçesiyle Rusya ve Çin şirketlerini değerlendirmeye dahil etmedi. Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerini kullanan Uluslararası Af Örgütü yıl sonuna kadar düşük ve düşük-orta gelirli ülkelerde nüfusun yüzde 40’ını aşılama hedefine ulaşabilmesi için bu ülkelerdeki 1 milyar 200 milyon kişinin daha aşılanması gerektiğini hesapladı. Bunun için ise 2 milyardan fazla aşı gerektiğini belirtti. Uluslararası Af Örgütü bugün aynı zamanda Dünya Sağlık Örgütü ve İnsan Hakları Yüksek Komiseri’nin de desteğiyle, devletlerden ve büyük ilaç şirketlerinden hesap sormayı amaçlayan bir kampanya başlattığını duyurdu.