TACETTİN DURMUŞ
Kahramanmaraşlı çiftçi Bilgehan Karaduman, Kars’ın Arpaçay ilçesinde ay çekirdeği üretimine başladı. Karaduman, “Özellikle siyah çerezlik ay çekirdeğinde Türkiye, şu anda Çin ile rekabete girdi. Hedef onlardaki verimi yakalayabilmek, kaliteyi onların düzeyine ya da onların üzerine çıkarabilmek” dedi.
Kahramanmaraşlı çiftçi Bilgehan Karaduman, yaklaşık 200 bin ton çerezlik ay çekirdeği üretimi yapıldığını, bunun da iç piyasanın ihtiyacını karşıladığını söyledi. Karaduman, Kars’ın Arpaçay ilçesinde arkadaşı Zeki Elma ile birlikte yürüttüğü çalışma hakkında şunları söyledi:
“RAKIMIN YÜKSEK OLMASI ÇEREZLİK AYÇİÇEĞİNDE İSTENİLEN KALİTEYİ VAR PERFORMANSI VEREBİLİYOR”
“Kars Arpaçay’a çerezlik ayçiçeği ekmeye gelme sebebimiz, bu bölgede kulaklıklardan dolayı bölgenin yağışlı olması bizim için bir avantaj. Rakımın yüksek olması çerezlik ayçiçeğinde istenilen kaliteyi verebiliyor olabilmesi, buralara kadar gelme sebebimiz bu.
Ayrıca biz daha önceki yıllarda Sivas, Muş, Malatya, Urfa, Erzincan, Şırnak ve Ağrı gibi diğer illerde de bölge çiftçilerini teşvik ekmek amacıyla ekimler yapıyoruz. Tabii burada öncelikle kaliteyi hedefliyoruz. Doğu bölgelerimizde rakımım yüksek olması, hava şartlarının ay çekirdeğine uygun olmasından dolayı özellikle de Kars Arpaçay ilçesini tercih ediyoruz. Tabii bunun yanında Türkiye'de malum su kaynaklarının gittikçe azalmaya başlaması bizi de bu bölgelere sevk ediyor. Yani ekim döneminde ve ekimden sonra yağış alması, çapa döneminde yağış alması bunlar olumlu avantajlar. Bundan dolayı da bu bölgelere yöneliyoruz.
“ÇİN ÇEKİRDEĞİ OLARAK SATILIYOR AMA YÜZDE 90 YERLİ ÜRETİM”
Özellikle siyah çerezlik ay çekirdeğinde Türkiye şu anda Çin ile rekabete girdi. Bundan dolayı da hedef hem onlardaki verimi yakalayabilmek hem de kaliteyi onların düzeyine ya da onların üzerine çıkarabilmektedir.
Yerli ve milli bir ürün olması çabamız. Böyle bir çalışmamız devam ediyor. Çin çekirdeği olarak satılıyor ama yüzde 90’ı yerli üretimler. Şu anda deniz sahili bölgelere haricinde bütün bölgelerimizde çiftçilerimiz siyah çerezlik ay çekirdeği ekimine yönlenmiş durumda.
“TÜRKİYE KENDİ KENDİNE YETECEK DURUMDA”
Yani bu sene Türkiye genelinde rekolte 200 bin ton civarındadır. Bu da Türkiye'ye eğer ihracat yapılmazsa yetebilecek bir durumadır. Yani Türkiye'deki şu anda iklim bölgelerinde rekolteyi takip ettiğimizde çıkan rekolte 200 bin ton civarında ve kendi kendine yetecek durumda. Biz bunu hem biz ticaretini ve tarımını yaptığımız için bunu daha rahat görebiliyoruz.
“AY ÇEKİRDEĞİ ÇOK HASSAS BİR ÜRÜNDÜR”
Ay çekirdeği çok hassas bir üründür. Ekiminden hasadına kadar çok ciddi ve önem gösterilmesi gerekir. Arpa, Buğday, yulaf gibi ektiğim ne olursa olsun denilecek bir ürün değildir. Ekimden sonra bunu 4-5 defa traktörle çapa yapılması, işçi ile seyretme çapası yapılması gerekiyor. Düzenli sulanması gerekiyor. Özellikle de hasat döneminde bunu çürütmeden Alfatoksin olayına düşürmeden başarılı bir şekilde çıkarabilmek gerekir. Bundan dolayı bölge çiftçisi ay çekirdeği üretimine pek yaklaşmıyor ama diğer bölgelerde gittikçe yaygınlaşıyor. Yani Türkiye'nin hemen hemen deniz sahilleri haricinde bütün bölgelerde ciddi ay çekirdeği ekimleri yapılmaktadır.”
“SULAMA KONUSUNDA ŞİKAYETLERİMİZ VAR”
Arpaçay’ın Atçılar Köyünde Kahramanmaraşlı arkadaşı Bilgehan Karaduman ile birlikte çerezlik ay çekirdeği ekimi yapan Zeki Elma da şöyle konuştu:
“Malakanlar 1950'lerde 60'larda ay çekirdeği ekmişlerdi. Bunu öğrendik. Daha sonra bu işi profesyonel anlamda yapan Kahramanmaraş'ın Elbistan ilçesinden dostlarımız, arkadaşlarımız vardı. Onlarla birlikte 2 yıldır ortaklı çerezlik ay çekirdeği ekiyoruz. Sulama konusunda şikayetlerimiz var. Yani sulamadan pek memnun değiliz. Arpaçay Ovası'nda yapılmış olan kanal kanallar yaklaşık 15-20 bin dönüm yer sulaması gerekirken, toplamda 3- 5 bin dönüm yer ekiliyor. Sulu tarım olarak ona bile cevap vermiyor. Kanallarda kapak yok. Daha önce sulama birliği vardı. O Sulama Birliği pek başaramadı, bunu iyi işletemedi ve feshedildi. 4- 5 yıl Devlet Su İşleri baktı. Devlet Su İşlerinin baktığı dönemde gerçekten hizmet aldık. Son 2 yıldır da Sulama Birliği Kooperatifi kurulmuş. Ancak bu da yetersizdir ve su yoktur. Kanallar tıkalıdır. Su konusunda bazı bayağı bir sıkıntılarımız var.
“MAHSULÜMÜZDE CİDDİ KAYIP OLDU”
Nisan ayında ekiyoruz. Sulamaya temmuzun 10'u gibi başladık. Tabii ki geç başladık. 10-15 gün öncesine başlamamız gerekirken kanallarda su yoktu. Bu yüzden mahsulümüzde de ciddi anlamda da bir kayıp oldu. Hasadı daha önce yani geçmişte Türkiye genelinde yapılıyordu. İşçi ile yapılıyordu. Kesildikten sonra birkaç gün kurutulmaya bırakılıp daha sonra makineye atıp temizleniyordu veya patoza atılıyordu.
“FARKLI YÖNTEM GELİŞTİRDİK”
Bu yıl farklı bir yöntem geliştirdik ortağım, arkadaşım biçerdöverle havadan yani hiç yere değmeden hasat ediyoruz. Çerezlik ayçiçeklerimiz yurtiçinde değerlendiriyoruz. Daha sonra fabrikalara gidecek. Yani benim ortağımın kendi işletme tesisi var. Bu konuda oraya göndereceğiz. Orada elendikten sonra satışa hazır hale gelecek.
“BAŞARILI OLDUK”
Tabii bu işe başlamamızın sebebi, bu ülkede sadece bildiğimiz klişe bir şekilde tarım yapılıyordu. Yani kırsal bir tarım arpa, buğday ve yulaf dışında çok fazla bir şey yapılmıyordu. Ay çekirdeği sulu bir tarımdır. Tabii sulu tarımın geliri daha fazla iyidir. Arkadaşım Bilgehan Hoca’nın da bu konuda teşviki oldu. ‘Biz yaparız, buranın rakımı iyidir, güzel yetişir’ dedi. Gerçekten de geçen sene iyi başarılı olduk. Ama su konusunda biraz sıkıntımız var. Eğer bu su problemi aşılmazsa zannedersem Devlet Su İşleri tarafından bu sene bir çalışma olacak ve rehabilitasyon yapılacak.”
GÖRÜNTÜ DÖKÜMÜ:
* Bilgehan Karaduman
* Zeki Elma