ŞEYMA PAŞAYİĞİT Sayıştay’ın; Berat Albayrak’ın istifa ettiği Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Ruhsar Pekcan’ın görevden alındığı Ticaret Bakanlığı’na ilişkin 2020 yılı Denetim Raporu’nda önemli tespitler yer aldı. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın taşınmaz hesabı, mali tabloları ve bilançosunda pek çok eksik ve hata bulundu. Ticaret Bakanlığı’nın yap-işlet-devret modeliyle gümrük kapılarının yapımına ilişkin sözleşme kapsamında; payına düşen gelirlerin, özel bir şirket hesabında tutulduğu tespit edildi. Sayıştay, Kamu İhale Kanunu’na aykırılık uyarısı yaptı. Instagram hesabı üzerinden 8 Kasım 2020’de “at izi it izine karıştı” paylaşımı ile istifa eden Berat Albayrak’ın bakanlık yaptığı Hazine ve Maliye Bakanlığı ile kendi firmasından 9 milyon liralık dezenfektan aldığı iddiası sonrası 21 Nisan 2020’de görevden alınan Ruhsar Pekcan’ın bakanlık yaptığı Ticaret Bakanlığı’nın 2020 yılı hesaplarına ilişkin Sayıştay raporu yayınlandı. HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI’NIN TAŞINMAZ HESABI, MALİ TABLOSU VE BİLANÇOSUNDA HATA Sayıştay raporuna göre; Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın taşınmazları mali tabloda yer almadı. Bu da hesaplarda hataya neden oldu. Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü bünyesinde oluşturulan arşivde 13 bin 334 çeşit olmak üzere toplam 44 bin 251 adet madeni para, hatıra para, madalyon, madalya, nişan, takı, sembol, ziynet ve muhtelif eşya ve bu koleksiyon içinden seçilen 2 bin 571 parça eser; taşınır ve muhasebe sisteminde izlenemedi. Bu da mali mali tablolarda hataya neden oldu. Borç ve risk yönetimi kapsamında kullanılan türev ürünlere ilişkin faiz gelir ve giderler, mevzuata uygun yürütülmedi ve hatalı aktarıldı. Bu da bir hesapta 4 milyar 587 milyon 497 bin 504 lira, başka bir hesapta 2 milyar 813 milyon 334 bin 436 lira eksik bilgiye sebep oldu. KİT’lerden avans olarak tahsil edilmesine karar verilen temettü (kazanç) tutarlar, avans şeklinde muhasebeleştirilmedi. 2020 yılı sonu itibarıyla önceki yıllarda alınmış avanslardan dönem kârına mahsup edilmemiş 2 milyar 853 milyon 308 bin tutarın olduğu tespit edildi. Bakanlık tarafından KİT'lerden avans temettü olarak tahsil edilen tutarlar, muhasebe kayıtlarına alınmadığı için 2020 bilançosunda hataya neden oldu. ÜNİVERSİTELERİN HAZİNE YARDIMLARINDA BÜTÇE YILI HATASI Yükseköğretim kurumlarına hazine yardımları ödeneği, Bakanlık bütçesine konuldu. Ancak yıl içinde hangi yükseköğretim kurumuna ne kadar transfer yapılacağı ve bu tertiplere ilişkin bütçe işlemlerinin Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından belirlendiği tespit edildi. Bakanlık ise sadece e-bütçe üzerinden serbest bırakılan ödenek kadar ödeme emri belgesi düzenleyerek harcama sürecini tamamladı. Bakanlık bütçesine 33 milyar 854 milyon 793 bin TL ödenek konulduğu, Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından 2 milyar 45 milyon 93 bin TL ödenek eklendiği ve yıl sonu itibarıyla ilgili tertiplerden toplam 35 milyar 908 milyon 196 bin TL tutarında kaynak transferi gerçekleştirildiği tespit edildi. Bütçe yılı geçtiği halde ödeme emri düzenlenerek 2020 yılı bütçesinden harcama yapıldığı tespit edildi. Sayıştay, “Harcama sürecinde ortaya çıkabilecek idari ve mali sorumluluk Bakanlık görevlilerine ait olacaktır. Bu durum Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile tesis edilen harcama süreci ve sorumluluk kavramları ile örtüşmemektedir... Yedek ödenek tertibine benzer biçimde hazine yardımları ödeneğine ilişkin tüm süreçlerin Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından yürütülmesi ve bütçe ödeneğinin de Strateji ve Bütçe Başkanlığı bütçesine konulması gerekmektedir” uyarısı yaptı. Öte yandan Bakanlık, Sayıştay’ın önceki yıllarda tespit ettiği ve uyardığı 23 bulgunun 15’ini yerine getirmedi. TİCARET BAKANLIĞI İHTİYAÇLARI İÇİN TOBB SORUMLULUĞUNDA HARCAMA Sayıştay’ın Ticaret Bakanlığı’na ilişkin raporuna göre de; Bakanlık, ‘İhracatçı Birlikleri Müşterek Hesabı’ndan kullanılan toplam 45 milyon 310 bin TL’yi mali tablolarında göstermedi. Önceki faaliyet dönemine ait kira bedelleri 2020 yılında giderleştirildi. Bakanlık yurtdışı teşkilatının cari harcamalarında kullanılmak üzere mahallinde görevli personele gönderilen avansların mevzuatta öngörülen sürede kapatılmadığı görüldü. İç ticaret hizmetlerini geliştirmek amacıyla; odalar, borsalar ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği bütçelerinden her yıl ayrılan ve ‘İç Ticaret Hizmetlerini Geliştirme Payı Hesabı’nda biriken tutarlar, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği adına açılan bir banka hesabında toplandı. Bakan onayı ile Bakanlık ihtiyaçları için Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin sorumluluğunda harcama yapıldığı ve ayrılan pay ve yapılan giderlerin kamu mali sistemi dışında yönetildiği tespit edildi. TİCARET BAKANLIĞI’NIN HAKLARI, ÖZEL ŞİRKETİN HESABINDA Bakanlık adına ayrılan “kantar payı” gelirleri özel bir şirket hesabında tutuldu. Ticaret Bakanlığı, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve özel bir şirket arasında gümrük kapılarının yap-işlet-devlet modeliyle yaptırılması veya modernize edilmesi amacıyla imzalanan uygulama sözleşmeleri kapsamında, işletme süresince elde edilen gelirlerden Bakanlık payına düşen kısım, imzalanan protokol ile şirket hesabında tutuldu. Yapılan harcamalardan şirketin sorumlu olmayacağına dair protokole hüküm konuldu. Bakanlık payına düşen kısmın yasal düzenlemelere aykırı olarak imzalanan protokol ile özel bir şirket adına açılan banka hesaplarında tutulması, yapılan harcamalardan şirketin sorumlu olmayacağına dair anılan protokole hüküm konulması, bu gelirlerden yapılan harcamalarda Kamu İhale Kanunu hükümlerine uyulmaması mevzuata aykırılık tespit edildi. Söz konusu tespitin; 2015, 2016, 2017, 2018 ve 2019 yılı raporlarında da ele alındı ancak herhangi bir gelişme sağlanamadı. Öte yandan Bakanlık, Sayıştay’ın önceki yıllarda tespit ettiği ve uyardığı 11 bulguyu yerine getirmedi.