Anayasa Mahkemesi (AYM), Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararlarına itirazı düzenleyen 231’nci maddesinin 12. Fıkrasını iptal etti. AYM, düzenlemeyi, “etkili bir başvuru yolu olmadığı” gerekçesiyle temel hak ve özgürlüklerin ihlaline yol açacağı gerekçesiyle iptal etti. AYM, doğacak hukuksal boşluğun kamu yararını ihlal edebileceği gerekçesiyle, TBMM’de yeniden düzenleme yapılabilmesi amacıyla, iptal kararının 9 ay sonra yürürlüğe girmesine hükmetti. Herhangi bir yargılama sonunda sanığa verilen ceza 2 yıl veya daha az süreli hapis ya da adli para cezası olması halinde mahkemeler; hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına (HAGB) karar verebiliyor. Böylece ceza bir anlamda 5 yıl askıya alınmış oluyor ve kişi bu sürede yeni bir suç işlemezse mahkumiyet hükmü ortadan kalkıyor. HAGB kararlarına itiraz usulünün etkin işletilmediğine kanaat getiren Ankara 13. Ağır Ceza Mahkemesi, itiraz yoluyla Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Yerel mahkeme HAGB itiraz usulünü düzenleyen CMK 231/12’nin iptalini istedi. Davayı görüşen Anayasa Mahkemesi, düzenlemedeki “Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına itiraz edilebilir” hükmünü oybirliğiyle iptal etti. AYM’nin iptal kararının gerekçesinde şunlar belirtildi: “HAGB kurumu Türk hukuk sisteminde yeni sayılabilecek bir kurum olmasına karşın geniş bir uygulama alanı bulmuştur. Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğünün açıkladığı 2020 yılı verilerine göre ceza mahkemelerinde verilen mahkûmiyet kararlarının yaklaşık dörtte birini HAGB kararları oluşturmaktadır. “TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN İHLALİNE YOL AÇACAKTIR” Türk yargısında oldukça geniş bir uygulama alanı bulan HAGB kararlarına karşı itiraz yoluna başvurma imkânının yer alması mevcut uygulanış şekli itibarıyla tek başına yeterli olmayıp bu yolun aynı zamanda uygulamada da başarı şansı sunması gerekmektedir. Doğrudan temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması rejimi ile ilgili olan bu tür bir muhakemenin yokluğu, müdahalenin dayanağı kuralın yargılama hukukunun usule ilişkin güvencelerini sağlayamaması anlamına geleceğinden temel hak ve özgürlüklerin ihlaline yol açacaktır. “BİR CÜMLELİK RET GEREKÇELERİ” Bu çerçevede daha önce ihlal sonucuna ulaştığı birçok bireysel başvuru dosyasında Anayasa Mahkemesi; itiraz makamlarının başvurucuların iddialarını ve delillerini dikkate almadığına, çatışan menfaatleri dengelemeye yönelik bir çaba içinde olmadığına, müdahalenin demokratik toplum düzeninin gereklerine uygunluğunun ve müdahalenin orantılı olup olmadığının değerlendirilmediğine yönelik kararlar vermiştir. Mevcut sistemde itiraz mercilerinin HAGB kararlarına itiraz üzerine verdikleri kararların dosya üzerinden yeknesak bir şekilde ve çoğu kez sadece şeklî koşullar yönünden, ilk derece mahkemelerince verilen kararlarda hukuka aykırılık bulunmadığını ve bu sebeple de itirazın reddedildiğini bildiren bir cümleden ibaret gerekçelerden oluştuğu görülmüştür. “BİREYE TANINMIŞ OLAN YETKİLİ MAKAMA BAŞVURMA İMKÂNININ SAĞLANMASINI İSTEME HAKKINI SINIRLAMAKTADIR” HAGB kararlarına karşı itiraz yolunun açık olduğunu düzenleyen kural; bu kanun yoluna başvuranların iddia ve delillerinin dikkate alınmasında, çatışan menfaatlerin dengelemesinde, temel hak ve özgürlüklere yapılan müdahalenin demokratik toplum düzeninin gereklerine uygunluğunun ve ölçülülüğünün belirlenebilmesinde belirli ve etkili bir denetim yolu öngörmemektedir. Bu durum temel hak ve özgürlüklere yapılan müdahalelerin giderilmesinde ve kamu gücünü kullananların keyfî davranışlarının önüne geçilmesinde bireye tanınmış olan yetkili makama başvurma imkânının sağlanmasını isteme hakkını sınırlamaktadır. Nitekim kuralın anılan hususları karşılayacak şekilde uygulanamadığı da görülmektedir. Doğrudan temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması rejimi ile ilgili olan bu tür bir muhakemenin yokluğu etkili başvuru hakkıyla bağdaşmamaktadır.” 9 AY SONRA YÜRÜRLÜĞE GİRECEK AYM, doğacak hukuksal boşluğun kamu yararını ihlal edebileceği gerekçesiyle, TBMM’de yeniden düzenleme yapılabilmesi amacıyla, iptal kararının 9 ay sonra yürürlüğe girmesine hükmetti.