İlim ilim bilmektir
İlim kendin bilmektir
Sen kendini bilmez isen
Ni’ce okumaktır
Yunus Emre


İnsanın kendini tanıması ve kendini merak etmesi başka canlılarda olmayan, insanın kendi özüne ait bir durumdur.
İnsan var olduğu andan itibaren bir gelişim, değişim ve dönüşüm içerisindedir. Doğası budur. Kendini merak eden, kim olduğunu, ne yaptığını sorgulayan, yaptıklarından pişmanlık veya haz duyan başka bir canlı olmadığına göre, insan gelişim ve değişim sürecinde gerçekten incelenmesi gereken bir varlıktır.
Aslan avını yakaladıktan sonra avının bir ailesi, çocukları olduğunu düşünmez. Düşünmek zorunda da değildir. Onun derdi avını yakalamak ve bir an önce avını karnına indirmektir. Fazla detay aslan için gerekli değildir. Avını pişirerek yemek, garnitür ilave etmek, tuz veya baharat eklemek gibi detaylar önemli değildir. 
Aslan için söylediklerimiz diğer hayvanlar için de aynıdır. Detay, düşünmek, gelişmek, çeşitlilik, farklılık, vicdan insanın işidir; insan geliştikçe, değiştikçe insanın işi daha da zorlaşır aslında.
İnsan, kendini tanımak, merak etmek, değiştirmek ve geliştirmek zorundadır. Ve 
İnsanın birey olarak değişim süreci de, kendini bilmeye ve merak etmeye başladığı andan itibaren başlamıştır dersek abartmayız herhalde.
İnsanın bu birey olarak gelişim sürecinde öz’ün özü olarak adlandırdığım, bireyin kendini tanıma ve kaynaklarını kullanarak kendi yaşamını belirleyebilme sürecinde önemli olguları paylaşmak istiyorum.

Özfarkındalık:

Özfarkındalık bireyin temel özelliğidir. Birey kendinin kim olduğunu, yaşamının yönünü, üstlendiği ve ya kendisine yüklenilen misyonu, kendini fiziksel, zihinsel, duygusal ve ruhsal yönden keşfedip farkına vardığı durumdur. Birey yolculuğuna bu duraktan başlar. Neyim, kimim; ne veya kim olmalıyım, neye sahibim veya sahip olmalıyım vs gibi soruları kendine sorarken farkındalık çıtasına göre kendi geleceğine yön vermeye başlar.

Özsaygı

Özfarkındalık özsaygıyı getirir. Birey varlığına koşulsuz saygı duymaya başlar veya saygı arayışına girer. Bireyin benlik bilinci geliştikçe özsaygı artmaya başlar. Tersi de doğrudur. Özsaygı azalması bireyin kendisi ile sorunları da o denli artmaya eğilim gösterir. 
Özsaygı insanın kendisine olduğu kadar, başkalarına ve yaşadığı hayata saygı duymasını gerekli kılar. Özsaygı koşulsuz olduğu sürece bireyin benlik algısı yüksektir. Sağlıklı bir benlik algısı için özsaygı olmazsa olmaz koşullardan birisidir.
Özsaygı bireyin kendisiyle kurduğu iç iletişimin yansımasıdır aynı zamanda. Bu iç iletişim olumlu, dinamik ise özsaygıda aynı paralelde olacaktır. 
Özsaygı da her şey gibi geliştirilmeye, yükseltilmeye gereksinim duyar. Birey kendine verdiği değeri artırır, bilgisini çoğaltır, kaynaklarını kullanmayı öğrenir ve hayatı dost ve anlamlı olarak algılamaya başlarsa öz-saygıda aynı ölçüde artma gösterecektir.

Özgüven

Özsaygı, özgüveni doğurur. Özgüven bireyin kendini kendi zihninde olumlu ve yeterli algılaması ve, veya bireyin kendisi hakkında olumlu iç resimlere sahip olması olarak kabul edilir. Bireyin iç barışıdır özgüven. Yeteneklerini, sınırlarını, kapasitesini bilmesi ve bu bilgiyi eyleme geçirebilme yetisi olarak ta kabul edilir özgüven. 
Özgüven kolay gelişmez. Bireyin yaşadığı deneyimler ve bu deneyimler sonunda kazandığı yetiler ve beceriler özgüveni pekiştirir veya zayıflatır. Birey yetilerini bir yetenek ve beceri haline getirebildiği, bilebildiği ve yaptığı işin üzerinde kontrol sağladığı ölçüde kendine güvenecektir veya güvenemeyecektir.
Özgüvenin yetersizliği problem olduğu kadar, fazlalığı da sorun teşkil edebilir. Aşırı özgüvene sahip olan kişiler egolarını şişirerek, gerçeklikten, doğallıktan uzaklaşarak önemli ölçüde kişilik ve davranış sorunları yaşayabilirler. Zaman zaman bireyin anlamadığı, kontrol edemediği, bilmediği durumlarda çekinik kalması, kendine güvenememesi normaldir ama bu kendine güvenememe olumsuz değil, olumlu bir durumdur. Bu durumda özgüveni olan kişi kendini yetersiz hissedebilir ama aşağılık kompleksine kapılmaz. Aşağılık kompleksi özfarkındalığı, özsaygısı ve özgüveni az veya eksik olan kişilerin yaşadığı ruhsal bir durumdur. 

Özmotivasyon

Kendisi ile ilgili bilinç düzeyi gelişen birey, aktif, girişken ve yaşamının sorumluluklarını alan kişidir. Harekete geçmek için başkasının itim gücüne ihtiyaç duymaz. Başlarından ilham alır ama kendisi ne yapacağına karar verir. Başkalarının boş dolduruşları ve ya gaza getirilmeler kendisi için geçerli değildir. 
Düşünür, planlar, uygular ve sonuçlara göre yeni davranış becerileri ve stratejileri geliştirerek yaşamını ve yaşadığı dünyayı belirli ölçütler içerisinde değiştirmeye, geliştirmeye çalışır. İlham alırken ilham verir. Doğrunun ve erdemin izinden giderken, varlığının ve farklılığının izini de yaşadığı dünyaya bırakır. 
Başarısından ve başarısızlıklarından haz almasını bilir. Kendini dışarıdan değişimlere bırakmaz, kendini değiştirmeyi, geliştirmeyi üstlenir. Zor anları kaynak olarak kullanır. Hazza odaklandığı gibi acıdan da kaçar. 

Öz(Oto)kontrol

Kendisiyle ilgili farkındalıkları gelişmiş birey otokontrol sürecini kendisi yapar. Ne yapılıp ne yapılamayacağını, nerede nasıl ve ne kadar davranılacağını bilir ve öğrenir. Öğrenmekten kendisi sorumludur. Otokontrolü yüksektir. Kendi enerjisini kendi yapacaklarına harcar. Başkaları ile yarışmaz. Başkalarını yetersiz, gereksiz, görmez. Başkalarının zayıf yanları ile alay etmez. Hata ve zayıflıklarını kullanmaz, dedikodusunu yapmaz. Öç almaya, birilerini başkalarının gözünde küçük düşürmeye çalışmaz. Kendi hatalarını gizlemek için başkalarına saldırmaz. Enerjisini kendinden çok başkalarına verdiği sürece kaybedeceğini bilir. Saygınlığı, güvenirliği ve benlik bilinci yüksek bir insandır. 


Öz eleştiri

Öz eleştiri olgun insanın önemli bir kişilik özelliğidir. Bilir ki hiçbir zaman mükemmellik diye bir şey yoktur. Her şey daha iyi yapılabilir ve işler gelişmeye ve değişmeye açıktır. Özeleştiri bireyin kendi yolculuğunda kendine kattığı önemli bir özelliktir. Özeleştiri bireyin yaşamdaki yerini, değerini, gücünü ve yaptırım özelliklerini belirler. Bireyin kendi kendine öz gelişiminin temelidir aynı zamanda. 
Özeleştiri bir sigortadır birey için. Sağlıklı gelişim için önemli ve gereklidir. Kendini doğru değerlendirme ve hedef ve amaçlara ulaşabilmede öz eleştiri bireye geri bildirim kazandıran ve geleceğin ön görülmesinde önemli bir kişilik özelliği olarak kabul edilir.
Zayıf, kişiliği az gelişmiş veya gelişememiş, kendisiyle sorunlar yaşayan, olduğu gibi değil de sürekli olmasını istediği gibi davranan bireyler özeleştiriden kaçacaktır. Özeleştiri eksikliği, bireyin kendi gelişiminde önemli eksikliklerden birisi olarak söylersek, abatmış olmayız.

Esneklik

Esneklik, yanlışta inat etmeme, başka seçenekleri görebilme, farklıyı deneme ve doğru olana yönelme olarak kabul edebiliriz.
İnsan her zaman en iyiyi, en doğruyu, en mükemmeli yapamaz ve yapmak zorunda da değildir. İnsan yanılabilir, hata yapabilir ve kaynaklarını kullanamayabilir. Niyeti doğru olduğu sürece insan kendine şans ve şanslar tanımalı, yeni beceriler geliştirmeli, yaratıcı ve tasarımcı olarak davranışlarını ve seçeneklerini artırarak kendi ve başkalarının yaşamını daha da güzelleştirebilir.
Esneklik olgunluk davranmak ve başka seçenekler olduğu kabul etmektir aynı zamanda. Esneklik hoş görmek, başkasına şans tanımak, kendini özgür ve bağımsız kılmaktır koşullardan. 

Yukarıda sayılan özellikler bireyin birey olma sürecinde önemli olduğunu düşündüğüm olgulardır. Birey kendini geliştirmeden başkalarını geliştiremez. Yapsa da sahte olur ve uzun sürmez.
Sizlerde kendinizden sorumlusunuz önce. Her birey kendi gelişim ve değişim sürecinin mimarı olmak zorundadır. Başkalarının bilgi, fikirlerinden ve deneyimlerinden öğreneceğiniz çok şey var ama bu gelişimi yöneten siz olmalısınız ve kendi lideriniz olmayı siz kendi rızanızla seçmelisiniz.
Rehberleriniz ise siz yön verirken çiğ ve bencil davranıyorsa onları da uyarmak sizin göreviniz. Yaşam boşluk tanımaz. Sizin bıraktığınız boşlukları başkaları sizler istemeden de doldurmaya yeltenebilir.
İzin vermemek sizin işiniz…